|
وصیتنامه علامه حلى
وصیتنامه علامه حلى به فرزندش فخر المحققین
بسم الله الرحمن الرحیم
فرزندم! خداى متعال بر طاعتش یارى‌ات کند، و بر انجام کار نیک و مداومت بر آن موفقت گرداند، و به آنچه دوست دارد و مى‌پسندد رهنمودت سازد، و به هر آنچه از خیر، آرزومندى رساندت، و در دنیا و آخرت سعادتمندت گرداند، و لحظه‌هاى زندگى‌ات را با چشم روشنى همراه سازد، عمرى طولانى با سعادت و آسایش نصیب کند، و کارهایت را به اعمال صالح پایان دهد، و موجبات سعادت را روزى‌ات گرداند، و برکات فراوان را بر تو نازل گرداند، از ناملایمات مصونت دارد و بدی‌ها را از تو دفع نماید.
بدان من در این کتاب(قواعد الاحکام) با الفاظى کوتاه و عباراتى شیوا قواعد احکام اسلام را براى تو تبیین کردم، و راه و روش استوار را روشن نمودم، و این در حالى است که عمرم از پنجاه گذشته و وارد دهه ششم آن مى‌شوم، که رسول خدا(صلى الله علیه و آله) فرمود: این زمان آغاز هجوم مرگ‌هاست، پس اگر (عمرم در این دهه به پایان رسید) و خداى متعال حکمش را بر من جارى نمود، و آنچه را سرنوشت تمامى بندگان است درباره من جاری فرمود، من تو را وصیت مى‌کنم: - به رعایت تقواى خداوند؛ زیرا تقوا سودمندترین چیزى است که آدمى براى روزى که چشم‌ها در آن خیره مى‌ماند و هیچ یاورى وجود ندارد، مهیا مى‌سازد.
- بر تو باد که از فرامین الهى پیروى نموده و آنچه را که خداوند مى‌پسندد انجام، و از آنچه نمى‌پسندد اجتناب(دوری) نمایى و محرمات را ترک گویى.
از همنشینى با فرومایگان و معاشرت با نادانان سخت بپرهیز که بهره معاشرت با ایشان جز خلق و خویى پست و مذموم نیست، بله با دانشمندان و اهل فضیلت، همنشین شو، که حاصل آن آمادگى کامل براى تحصیل کمال و درک و فهم نادانسته‌هاست، و باید امروز تو، بهتر از دیروزت باشد.
- عمر خویش را در راه بدست آوردن کمالات نفسانى و کسب فضیلت‌هاى علمى و اوج گیرى از پستى و نقصان به قله کمال سپرى نما.
- لحظه‌هاى زندگى‌ات را وقف انجام نیکى‌ها و یارى نمودن به برادران نما، بدى را با نیکى، و نیکى را با امتنان پاسخ گو.
- از همنشینى با فرومایگان و معاشرت با نادانان سخت بپرهیز که بهره معاشرت با ایشان جز خلق و خویى پست و مذموم نیست، بله با دانشمندان و اهل فضیلت، همنشین شو، که حاصل آن آمادگى کامل براى تحصیل کمال و درک و فهم نادانسته‌هاست، و باید امروز تو، بهتر از دیروزت باشد.
- بر تو باد صبر و توکل و رضا. خود را هر روز و شام به حساب کش، و از خداى خویش فراوان مغفرت طلب.
- از نفرین مظلوم حذر کن خصوصا ایتام و بیوه‌زنان؛ زیرا که خداوند درباره شکستن دل‌هاى شکسته، گذشت نمى‌کند.
- بر تو باد خواندن نماز شب که رسول خدا(صلى الله علیه و آله) تشویق و ترغیب به آن نمود و فرمود:
«من ختم له بقیام اللیل ثم مات فله الجنه»(1)؛ کسى که عمرش به شب زنده‌دارى به پایان رسد، بهشت از آن او خواهد بود.
- بر تو باد صله رحم، که بر عمر مى‌افزاید. و بر تو باد خُلق نیکو، زیرا که رسول خدا(صلى الله علیه و آله) فرمود: «انکم لن تسعوا الناس باموالکم فسعو هم باخلاقکم»(2)؛ شما را توان آن نیست که با دارایى‌هایتان به همه مردم احسان کنید، پس با رفتار نیک خود آنان را خشنود سازید.
- بر تو باد نیکى با اولاد پیامبر، که خداوند با تاکید درباره آنان سفارش نموده و دوستى ایشان را مزد رسالت قرار داده است، آنجا که مى‌فرماید:
«قل لا اسئلکم علیه اجرا الا الموده فى القربى»(3)؛ بگو بر این رسالت مزدى از شما، جز دوست داشتن خویشاوندان، نمى‌خواهم.» بر تو باد خواندن نماز شب که رسول خدا(صلى الله علیه و آله) تشویق و ترغیب به آن نمود و فرمود:
«من ختم له بقیام اللیل ثم مات فله الجنه»؛ کسى که عمرش به شب زنده‌دارى به پایان رسد، بهشت از آن او خواهد بود.
رسول خدا فرمود: همانا روز رستاخیز چهار دسته را شفاعت مى‌کنم اگر چه گناهان فراوانى داشته باشند: کسى که فرزندانم را یارى نماید، و کسى که در تنگنا با اموالش به اولاد من کمک نماید، و کسى که با زبان و دل به آنان محبت ورزد، و کسى که براى رفع نیازهاى فرزندان تبعید شده یا رانده شده‌ام، تلاش نماید.
امام صادق(علیه السلام) فرمود:
روز قیامت منادى ندا مى‌دهد که: اى مردم خاموش شوید که محمد - درود خداوند بر او و آلش - با شما سخن مى‌گوید: مردم ساکت مى‌شوند و پیامبر و آل او مى‌ایستند و پیامبر مى‌گوید:
اى مردم! هر کس به من خدمتى نموده یا نیکى کرده و یا منتى بر من دارد، بلند شود تا پاداشش دهم.
مردم در پاسخ مى‌گویند: پدران و مادرانمان به فدایت چه خدمتى، و چه منتى؟ و چه احسانى ما نسبت به شما نموده‌ایم؟ این خدا و پیامبراند که بر همه خلایق نیکى و احسان نموده و منت دارند.
آنگاه پیامبر مى‌فرماید: آن که یکى از اولاد مرا پناه داده، یا نیکى نموده، یا لباس پوشانده، یا سیر نموده، بایستد تا پاداشش دهم.
پس عده‌اى که چنین کرده بودند بلند مى‌شوند، و از جانب خداوند ندا مى‌آید که:
اى محمد! اى حبیب من! پاداش آنان را به تو واگذار نمودم. در هر کجاى بهشت که مى‌خواهى سکنایشان ده .
و پیامبر آنان را مسکن مى‌دهد، در جایى که از محمد و خاندانش محجوب نباشند.
- بر تو باد بزرگداشت فقیهان و احترام به دانشمندان، که رسول خدا(صلى الله علیه و آله) فرمود: «من اکرم فقیها مسلما لقى الله یوم القیامه و هو عنه راض و من اهان فقیها مسلما لقى الله یوم القیامه و هو علیه غضبان»؛ آن کس که یک فقیه مسلمان را بزرگ دارد، خداوند را در روز رستاخیز در حالى که از او خشنود است ملاقات مى‌نماید، و آن کس که به یک فقیه مسلمان اهانت ورزد خداوند را در روز قیامت در حالى که از او خشمناک است، ملاقات خواهد نمود.
نیز نگاه به چهره عالم و نظر به در خانه او و همنشینى با او را عبادت قرار داد.
رسول خدا فرمود: همانا روز رستاخیز چهار دسته را شفاعت مى‌کنم اگر چه گناهان فراوانى داشته باشند: کسى که فرزندانم را یارى نماید، و کسى که در تنگنا با اموالش به اولاد من کمک نماید، و کسى که با زبان و دل به آنان محبت ورزد، و کسى که براى رفع نیازهاى فرزندان تبعید شده یا رانده شده‌ام، تلاش نماید.
- بر تو باد کوشش هر چه بیشتر در افزودن دانش و تفقه در دین، که امیر مومنان(علیه السلام) به فرزندش فرمود: تفقه فى الدین، فان الفقها، ورثة الانبیا و ان طالب العلم لیستغفر لهم من فى السموات و من فى الارض، حتى الطیر فى الهواء و الحوت فى البحر و ان الملائکه لتضع اجنحتها لطالب العلم رضا به؛ دین را خوب بشناس، زیرا که عالمان در دین، وارثین پیامبران‌اند، و تمام موجودات آسمانى و زمینى، حتى پرنده در هوا و ماهى در دریا، براى جوینده علم مغفرت مى‌طلبند، و نیز فرشتگان براى خوشنودى او بالهایشان را بر زمین مى‌گسترانند. - دانش خویش را پنهان مکن، و از بذل و بخشش آن به مستحقین دریغ مدار که خداوند مى‌فرماید: «ان الذین یکتمون ما انزلنا من البینات و الهدى من بعد ما بیناه للناس فى الکتاب اولئک یلعنهم الله و یلعنهم اللاعنون»؛ کسانى را که دلایل روشن و هدایت کننده ما را، پس از آن که در کتاب براى مردم بیانشان کرده‌ایم، کتمان مى‌کنند، هم خدا لعنت مى‌کند و هم دیگر لعنت کنندگان.
و رسول خدا فرمود: اذا ظهر البدع فى امتى فلیظهر العالم علمه، فمن یفعل فعلیه لعنة الله تعالى؛ بر عالم است که به هنگام ظهور بدعت‌ها در میان امت من، دانش خود را آشکار نماید، و آن که چنین نکند مورد لعنت خداوند متعال خواهد بود. و نیز فرمود:
«لا توتوا الحکمة غیر اهلها فتظلموها، ولا تمنعوا اهلها فتظلموهم؛ حکمت را به نااهلش ندهید که به آن ستم نموده‌اید، و از اهلش دریغ مدارید که به ایشان ستم ورزیده‌اید.
- بر تو باد تلاوت قرآن کریم، و اندیشیدن در ژرفاى معانى آن و عمل به فرامین آن. از روایات و سخنان رسول گرامى پیروى کن، و در معانى آن کاوش نما. من کتاب‌هاى متعددى در این باره براى تو نگاشته‌ام.
آنچه تاکنون گفتم درباره خودت بود، (و سودش به تو خواهد رسید) اما آنچه مربوط به من است و بهره‌اش به من خواهد رسید؛ چند مورد است:
- گاهی از اوقات برایم طلب رحمت کن.
- ثواب برخى طاعاتت را به روح من اهدا بنما . - از من کم یاد مکن که باوفایان تو را بى وفا خوانند، و زیاده از حد نیز از من نام مبر که بلند همتان ناتوانت دانند، بلکه در تنهایى و پس از نمازهایت به یاد من باش.
- وام‌هاى واجب و پیمان‌هاى لازم مرا ادا نما.
- تا آنجا که امکان دارد قبرم را زیارت کن، و قدرى قرآن بخوان.
- هر کتابى را که نگارشش را آغاز نمودم و پیش از اتمام آن از دنیا رفتم، به اتمام رسان، و کاستى‌ها و کمبودها و خطاها و غفلت‌هایى که در آن مى‌یابى اصلاح نما. این است وصیت من به تو.
والله خلیفتى علیه
والسلام علیک و رحمة الله و برکاته
| 
•
